Ngày 08/11/2023, Cục Phòng, chống tệ nạn xã hội đã ban hành Công văn số 584/PCTNXH-CNMT về việc hướng dẫn nghiệp vụ tổ chức thực hiện công tác cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình và cộng đồng.
Theo Cục Phòng, chống tệ nạn xã hội, trong thời gian vừa qua công tác cai nghiện ma túy đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần đảm bảo an ninh, trật tự xã hội. Tuy nhiên, việc tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật về cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng còn hạn chế, nhiều địa phương chưa quan tâm chỉ đạo, bố trí nguồn lực triển khai, số người cai nghiện đạt tỷ lệ thấp. Trước thực trạng này Cục Phòng, chống tệ nạn xã hội ban hành Tài liệu hướng dẫn nghiệp vụ tổ chức thực hiện công tác cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình và cộng đồng để các địa phương nghiên cứu, tham mưu chỉ đạo triển khai, thực hiện.
Theo khoản 1 Điều 28, Nghị định số 116/2021/NĐ-CP, đối tượng thuộc diện đăng ký cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng là người đã được cơ quan có thẩm quyền xác định là nghiện ma túy, từ đủ 12 tuổi trở lên có nơi cư trú ổn định tại xã, phường, thị trấn (gọi chung là cấp xã).
Tiêu chí xác định người có nơi cư trú ổn định, người không có nơi cư trú ổn định, trình tự thủ tục xác định nơi cư trú của người nghiện ma túy được thực hiện theo quy định tại Điều 41, Nghị định số 105/2021/NĐ-CP. Công an cấp xã nơi người nghiện ma túy cư trú hoặc cơ quan Công an nơi phát hiện hành vi sử dụng trái phép chất ma túy của người nghiện hướng dẫn người đó thực hiện đăng ký cai nghiện tự nguyện tại gia đình, cộng đồng theo quy định.
Địa điểm đăng ký cai nghiện tự nguyện, người nghiện có nơi cư trú ổn định đăng ký tại UBND cấp xã nơi cư trú; người nghiện không có nơi cư trú ổn định sẽ đăng ký cai nghiện tự nguyện tại UBND cấp xã nơi có hành vi vi phạm pháp luật.
Trình tự đăng ký cai nghiện tự nguyện, quy định người nghiện ma túy hoặc người đại diện hợp pháp của người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi (cha, mẹ, người giám hộ, luật sư, trợ giúp viên pháp lý) thực hiện đăng ký cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng tại Ủy ban Nhân dân cấp xã (địa điểm tiếp nhận đăng ký cai nghiện tự nguyện do Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp xã tổ chức theo quy định tại Điều 29, Nghị định số 116/2021/NĐ-CP); người được giao phụ trách điểm tiếp nhận đăng ký cai nghiện ma túy tự nguyện hướng dẫn người nghiện ma túy, gia đình người nghiện ma túy thực hiện các thủ tục đăng ký và tư vấn lựa chọn địa điểm cai nghiện, đơn vị cung cấp dịch vụ cai nghiện phù hợp và kế hoạch dự kiến thực hiện cai nghiện ma túy tự nguyện (Mẫu số 22, Phụ lục II, Nghị định số 116/2021/NĐ-CP). Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp xã quyết định việc cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng theo quy định tại Điều 30, Nghị định số 116/2021/NĐ-CP củ Chính phủ.
Hồ sơ đăng ký, thủ tục đăng ký CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng sẽ thực hiện theo quy định tại khoản 4, khoản 5 Điều 28, NĐ 116. Đối với trường hợp không đăng ký cai nghiện tự nguyện, người nghiện, gia đình người nghiện có thể lựa chọn hình thức đăng ký tham gia điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế tại các cơ sở y tế (đối với người nghiện các chất dạng thuốc phiện).
Địa điểm cai nghiện ma túy tự nguyện là: Gia đình, cộng đồng; Cơ sở cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tư nhân hoặc công lập (đã được Ủy ban Nhân dân cấp huyện công bố đủ điều kiện cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy; gia đình, cộng đồng); Cơ sở cai nghiện ma túy (cơ sở cai nghiện ma tuý công lập hoặc cơ sở tư nhân thành lập đã được cấp Giấy phép hoạt động cai nghiện ma túy theo quy định của pháp luật);
Về quy trình cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng phải đảm bảo thực hiện đầy đủ 3 giai đoạn của quy trình cai nghiện ma túy, gồm: Tiếp nhận, phân loại; Điều trị cắt cơn, giải độc, điều trị các rối loạn tâm thần, điều trị các bệnh lý khác; Giáo dục, tư vấn, phục hồi hành vi, nhân cách. Ở từng giai đoạn, địa điểm thực hiện các dịch vụ hỗ trợ cai nghiện, người nghiện và gia đình phối hợp với đơn vị cung cấp dịch vụ và tư vấn của cán bộ cấp xã để xây dựng kế hoạch cai nghiện cụ thể.
Trên cơ sở bản đăng ký cai nghiện tự nguyện, quyết định cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng của Chủ tịch UBND cấp xã; người được UBND cấp xã giao tư vấn, quản lý, hỗ trợ người cai nghiện chủ trì, phối hợp với các chủ thể (người cai nghiện ma túy tự tự nguyện, gia đình người nghiện ma túy, cơ quan công an cấp xã, đơn vị cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự tự nguyện tại gia đình, cộng đồng) xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và giám sát việc thực hiện kế hoạch của người cai nghiện ma túy tự nguyện theo quy định tại Điều 31, Điều 32, Nghị định số 116/NĐ-CP của Chính phủ.
Công tác chuẩn bị, đảm bảo điều kiện thực hiện công tác cai nghiện ma túy tự nguyện
Theo Điều 29, Nghị định số 116/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định điểm tiếp nhận đăng ký cai nghiện tự nguyện cấp xã sẽ căn cứ số lượng người nghiện ma túy, dự kiến số người nghiện ma túy cai nghiện tự nguyện trên địa bàn, Chủ tịch UBND cấp xã bố trí địa điểm tiếp nhận hồ sơ, đăng ký cai nghiện tự nguyện; thông báo công khai (bằng các hình thức phù hợp) cho Nhân dân trên địa bàn.
Phạm vi dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện, gồm: Tư vấn, hỗ trợ người nghiện ma túy xây dựng kế hoạch cai nghiện; Điều trị cắt cơn, giải độc, điều trị các rối loạn tâm thần, điều trị các bệnh lý khác cho người nghiện ma túy; Giáo dục, tư vấn, phục hồi hành vi, nhân cách cho người nghiện ma túy; Tổ chức lao động trị liệu, dạy nghề và hỗ trợ hòa nhập cộng đồng cho người nghiện ma túy.
Địa bàn (cấp huyện) nếu có tổ chức, cá nhân ngoài công lập đăng ký cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng đủ điều kiện theo quy định, đáp ứng đủ nhu cầu người tự nguyện cai nghiện ma túy trên địa bàn thì Lao động - Thương binh và Xã hội rà soát, tham mưu cho UBND cấp huyện công bố các đơn vị đủ điều kiện cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng.
Đối với địa bàn không có tổ chức, cá nhân đăng ký cung cấp dịch vụ hoặc có nhưng không đáp ứng đủ yêu cầu thì căn cứ tình hình thực tiễn của địa phương, nhu cầu cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng trên địa bàn. Nếu địa bàn cấp huyện khó khăn trong việc chỉ định, giao nhiệm vụ cho đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc để cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng thì UBND cấp huyện báo cáo, đề xuất Sở Lao động - Thương binh và Xã hội nghiên cứu, trình cấp có thẩm quyền xây dựng, trình Đề án thành lập đơn vị trực thuộc cơ sở cai nghiện ma túy công lập theo quy định để thực hiện cung cấp dịch vụ cai nghiện. Chỉ đạo cơ sở cai nghiện ma túy công lập thực hiện các thủ tục gửi UBND cấp huyện để công bố đủ điều kiện cung cấp dịch vụ CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng theo quy định tại Điều 20, Nghị định số 116/2021/NĐ-CP.
Tập huấn cho cán bộ làm công tác cai nghiện ma túy tại gia đình, cộng đồng
Căn cứ số lượng người nghiện ma túy, Chủ tịch UBND cấp xã phân công, giao nhiệm vụ ít nhất 1 người (kiêm nhiệm) để thực hiện nhiệm vụ tiếp nhận đăng ký cai nghiện ma túy tự nguyện và tư vấn tâm lý, xã hội, quản lý, hỗ trợ đối tượng cai nghiện tự nguyện.
Nếu địa bàn xã có số lượng người nghiện ma túy, số người đăng ký cai nghiện tự nguyện nhiều, Chủ tịch UBND cấp xã nghiên cứu, tham khảo nguyên tắc định biên quản lý, hỗ trợ người nghiện ma túy tại cơ sở cai nghiện ma túy công lập quy định, báo cáo UBND huyện bố trí số lượng cán bộ thực hiện cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng phù hợp với thực tiễn địa phương.
UBND cấp huyện quyết định chỉ định hoặc giao nhiệm vụ cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng. Việc bố trí phải đảm bảo các điều kiện, tiêu chuẩn theo Nghị định số 116/2021/NĐ-CP và nguyên tắc: sử dụng nhân sự hiện có tại đơn vị; số định biên không vượt quá định biên quản lý, hỗ trợ người nghiện ma túy tại cơ sở cai nghiện ma túy công lập.
Sở Lao động - Thương binh và Xã hội căn cứ Nghị định số 116/2021/NĐ-CP, Thông tư số 62/2022/TT-BTC ngày 05/10/2022 của Bộ Tài chính và các văn bản pháp luật hiện hành để tham mưu, phối hợp với các sở, ngành liên quan xây dựng trình cơ quan có thẩm quyền ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật, định mức chi hỗ trợ, giá dịch vụ trong việc tổ chức cai nghiện ma tuý tự nguyện tại gia đình, cộng đồng tại địa phương.
Trường hợp địa phương chưa ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật thì định mức chi phí, giá dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng được xác định theo quy định của pháp luật về giá hoặc được xây dựng trên cơ sở mức bình quân chi phí hợp lý, hợp lệ thực hiện của cơ sở cai nghiện ma túy công lập 03 năm trước liền kề (Khoản 2 Điều 5 Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập)./.
Nguyễn Văn Lương - Chuyên viên Phòng Phòng, chống tệ nạn xã hội